بسم الله الرحمن الرحيم ـ الحمد لله رب العالمین وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین سیما امام زماننا روحی وارواح من سواه لتراب مقدمه الفداه.

.

مقدمه

.

در جلسات قبل، گفته شد که بعضی از معاصرین، چنین ادعا کردند که حکومت بعد از امام زمان4 به دست اولیاء صالح الهی و به دست فرزندان حضرت7 ارائه می شود و تقریبا رجعت را به کلی منکر شده و فقط رجعت مربوط به دابّة الأرض را قبول نمودند. [بعید می دانم بیانات این بزرگوار و تحقیقات شان در این موضوع، مربوط به دوران پختگی ایشان باشد، حدس قوی من این است که این صحبت‌ها در دوران جوانی شان بوده و إلا چنین نظریاتی دور از شأن ایشان است.] صاحب تاریخ مابعد الظهور، تأکید دارند که حکومت بعد از امام زمان4 دست فرزندان حضرت است.

.

به همین جهت، بحثی را در مورد فرزندان حضرت آغاز کردیم که آیا امام زمان4 دارای فرزند است یا نه؟ تحقیقاتی از مرحوم تستری اشاره کردیم. ایشان، موضوع را، تقسیم بندی نموده و فرمودند:

.

1– گاهی صحبت از اولاد حضرت4 در دوران غیبت است، که احدی از قدما به این مسئله اشاره نکرده است هر چند مرحوم نوری اصرار بر این مطلب داشته و دو مستند هم نقل می کند.[ البته هر دو، مورد مناقشه است که به تفصيل در مورد آن بحث می کنیم. یکی از مستندها، جزیره خضراء است که مضمون و سندش مشکل دارد و مستند دیگر، نقل روایتی  است که در آن تحریف و تصحیف رخ داده است. کلمه ولی به کلمه ولد تبدیل شده است.

.

2– گاهی صحبت از اولاد حضرت بعد از ظهور است. استناد در این قسمت، به روایات و ادعیه ای است که علاوه بر معارض داشتن، دارای اشکال سندی می باشد. در بین روایات، عمده آن، روایت علی ابن سنان موصلی از کتاب غیبت طوسی بود که مشکل سندی داشت و در ادعیه هم، دعای جمال الاسبوع ابن طاووس نقل شده است که انشاء الله امروز به آن اشاره می کنم. روایات معارض هم، مانند روایتی که از امام رضا نقل شده است. ایشان تصریح دارد که: هر امامی از دنیا نمی‌رود تا این که فرزندی داشته باشد مگر امام زمان [ روایت در جلسه قبل گفته شد]

.

.

تتبع در روایات دیگر جهت تبیین وجود یا عدم اولاد امام

.

آیا در روایات – غیر از مواردی که ذکر شد – به مسأله فرزندان حضرت اشاره ای شده است یا نه؟

.

روایت اول

.

«حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِيِّ الْجَامُورَانِيِّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِيهِ سَيْفٍ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ 7 أَوْ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ 7 قَالَ قُلْتُ لَهُ‌اي بِقَاعِ الْأَرْضِ أَفْضَلُ بَعْدَ حَرَمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حَرَمِ رَسُولِهِ 9 فَقَالَ الْكُوفَةُ يَا أَبَا بَكْرٍ هِيَ الزَّكِيَّةُ الطَّاهِرَةُ فِيهَا قُبُورُ النَّبِيِّينَ الْمُرْسَلِينَ[1] وَ قُبُورُ غَيْرِ الْمُرْسَلِينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ الصَّادِقِينَ وَ فِيهَا مَسْجِدُ سُهَيْلٍ الَّذِي لَمْ يَبْعَثِ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا وَ قَدْ صَلَّى فِيهِ وَ مِنْهَا يَظْهَرُ عَدْلُ اللَّهِ وَ فِيهَا يَكُونُ قَائِمُهُ وَ الْقُوَّامُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هِيَ مَنَازِلُ النَّبِيِّينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ وَ الصَّالِحِين‏»[2]

پدرم از سعد بن عبد اللَّه و او از ابى عبد اللَّه محمّد بن ابى عبد اللَّه رازى جامورانى و او از حسين بن سيف بن عميره و او از پدرش سيف و او از ابى بكر حضرمى و او از حضرت ابى عبد اللَّه 7 يا ابو جعفر 7 نقل نموده، مى‏گويد: به امام گفتم: بعد از حرم خداوند عزّ و جل و حرم رسول خدا 9 چه مكانى از زمين از امكنه ديگر برتر و اشرف مى‏باشد؟ حضرت فرمودند: اى ابو بكر، آن زمين كوفه مى‏باشد، اين زمين پاك و پاكيزه بوده و در آن قبور انبياء مرسل و غير مرسل و اوصياء انبياء بوده و در آن مسجد سهيل قرار دارد، از خصوصيات اين مسجد آن است كه حق تعالى هيچ پيامبري را مبعوث نفرموده مگر آنكه وى در آن نماز خوانده است و نيز از آن عدل الهى ظاهر و آشكار مى‏گردد و حضرت قائم 4 و قائمین بعد آن حضرت، در آن  می باشند، در اين زمين منازل انبياء و اوصياء صالح مى‏باشد.

.

شاهد در روایت

.

«…وَ فِيهَا يَكُونُ قَائِمُهُ وَ الْقُوَّامُ مِنْ بَعْدِهِ»

مسجد سهله، محل [سکونت] امام زمان4 و کسانی که بعد از آن حضرت می آیند، می باشد. ضمنا بَعدیت در «مِنْ بَعْدِهِ»، زمانی است و یا به قول مرحوم عاملی، رتبی می باشد؟

.

منابع روایت

.

  •  کامل الزیارات از ابن قولویه (329 ق)، (ص 30 باب 8 حدیث 11)

 [به گفته بعضي همین که روایت در کامل الزیارات آمده است، می توان به آن اعتماد کرد، هر چند ما در اسناد کامل الزیارات  – خصوصا آن هایی که مع الواسطه باشد نه بلا واسطه – بحث داشتیم ولی بالاخره کتاب معتبری است.

.

  • تهذیب از شیخ طوسی (460 ق)، (ج6، ص31، ح 1، باب 10)؛ با کمی اختلاف با کامل الزیارات

.[البته، صرف آمدن روایت در تهذیب، به معنای اعتبار آن نمی‌باشد زیرا مبناي مرحوم شیخ در این کتاب شریف، جمع معارضات و حل مشکلات است، به همین جهت، گاهی روایات را نقل کرده و سپس معارضش را نقل می کند و گاهی بحث سندی و یا دلالی می کند و بین روایات جمع می کند. به مقدمه تهذیب مراجعه فرمایید.

.

  • وسائل الشیعه از شیخ حر عاملی (1104ق)، (ج 3 ص 524 و ج 10 ص 282، چاپ جدید)، نقل از تهذیب

.

  • حلية الأبرار في أحوال محمّد و آله الأطهار : از بحرانی (1107ق)، (ج 5 ص 340)، نقل از کامل الزیارات

.

  • بحارالانوار از علامه مجلسی(1111ق)، (ج 100 ص 440)

.

  • رجعت استرآبادی (ص 98، حدیث 76) و مسالک( ج 3 ص 416) که همه از کامل الزیارات نقل می کنند.

.

مفاد حدیث

.

* بعد از امام زمان4  جهان به پایان نمی‌رسد و در این مدت، دنیا و امور حکومت به دست قائمین بعد از حضرت می باشد.

.

* در این جا، می توان گفت که احتمال مرحوم حر عاملی – بعدیت رتبی نه زمانی  – چندان دور نمی‌باشد هر چند خلاف ظاهر است ولی گاهی خلاف ظاهر را باید بپذیریم چون معارض دارد ضمن اینکه اگر بعدیت را رتبی گرفتیم معنایش این می شود: آن کسانی – استانداران و فرمانداران –  که در رتبه بعد از امام زمان4  هستند از طرف آن حضرت،  امور را به دست می گیرند.

.

* بعدیت را حمل بر ظاهر کنیم و آن را بعدیت زمانی بگیریم. طبق این حمل همان گونه که در عبارت «وَ الْقُوَّامُ مِنْ بَعْدِهِ» احتمال اولیاء صالح داده شده، محتمل است که این افراد، ائمه طاهرین: باشند. در کافی شریف روایتی آمده است که امام صادق7 می فرماید: «همه ما قائم به امر خدا هستیم…»[3] پس این روایت را می توان، قرینه بر آن روایت برای عبارت«وَ الْقُوَّامُ مِنْ بَعْدِهِ» گرفت و گفت که منظور از «وَ الْقُوَّامُ مِنْ بَعْدِهِ»، همان ائمه طاهرین: می باشند و از آن احتمال بعید – كه مراد اولیاء صالح الهی است – صرف نظر کرد زیرا حمل بر چنین احتمالی نیاز به دلیل دارد.

.

* به فرض که ما تنزل کنیم – هر چند تنزل بی مورد است – و بگوییم که مراد، افرادی است که بعد از امام زمان4 می آیند ولی شما – مرحوم صدر – قائلید که فرزندان آن حضرت امور را به دست می گیرند در حالی که از این روایت، چنين استفاده‌اي ـ اولاد، ـ نمی‌شود.

.

روایت  دوم

.

« مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عُثْمَانَ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِي الْأَسْوَدِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَكَرَ مَسْجِدَ السَّهْلَةِ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ مَنْزِلُ صَاحِبِنَا إِذَا قَامَ بِأَهْلِه‏»[4]

.

مفاد روایت:

* روایت مفادش این است که حضرت هنگام قیام، اهلی هم دارند. مراد از اهل چیست؟ اهل سنت در آیه تطهیر می گویند مراد از اهل، زنان پیامبر هستند. خود زنان پیامبر چنین ادعایی نکرده‌اند که آیه مربوط به ماست ولی اکنون بعد از هزار و چهارصد سال می گویند، آیه در مورد زنان پیامبر9 است. ام سلمه می گوید آیه تطهیر در منزل من نازل شد به پیامبر9 گفتم که من هم جزء آنان هستم، پیامبر فرمود تو بر خیر هستی و فرش زیر پای ام سلمه را کشید که مبادا فرش زیر پایش باشد و بعدا شبهه پیش بیاید. (نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ- فَقَالَتْ أُمُ‏ سَلَمَةَ وَ أَنَا مَعَهُمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ أَبْشِرِي يَا أُمَ‏ سَلَمَةَ إِنَّكِ إِلَى خَيْر)

.

* آیا مراد از اهل، همسر است؟ در این صورت حضرت، هنگام ظهور همسر دارد و یا آیا مراد از اهل، فرزندان است که از باب غلبه، بر همسر هم اطلاق بشود؟

.

* این روایت، یکی از ادله کسانی که قائلند، حضرت هنگام ظهور فرزند دارد. نزدیک ظهور، حضرت ازدواج می کنند و با اهلشان در مسجد سهله ساکن می شود ولی از این روایت، استفاده نمی‌شود که بعد از رحلت یا شهادت حضرت، امور به دست اهل و فرزندان شان باشد.

.

منابع روایت

  • · کافی از شیخ کلینی (329ق)، (ج 3 ص 495)
  • · الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد از شیخ مفید(413ق)،  ص363
  • · تهذیب از شیخ طوسی (460 ق)، (ج 3 ص 252 )
  • · كشف الغمة في معرفة الأئمة از اربلى (692ق)، (ج 3 ص 257)
  • · وسائل الشیعه از شیخ حر عاملی (1104ق)، (ج 3 ص 533)
  • · بحارالانوار از علامه مجلسی(1111ق)، (ج 52 ص 313)
  • · معجم الاحادیث المهدی، گروهی از محققین معاصر (ج 5 ص 241)

.

.

روایت سوم

.

«عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ أَنَّهُ قَال يَا بَا مُحَمَّدٍ كَأَنِّي أَرَى نُزُولَ الْقَائِمِ فِي مَسْجِدِ السَّهْلَةِ بِأَهْلِهِ وَ عِيَالِهِ قُلْتُ يَكُونُ مَنْزِلَهُ قَالَ نَعَمْ هُوَ مَنْزِلُ إِدْرِيسَ ع وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا وَ قَدْ صَلَّى فِيهِ وَ الْمُقِيمُ فِيهِ كَالْمُقِيمِ فِي فُسْطَاطِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ إِلَّا وَ قَلْبُهُ يَحِنُّ إِلَيْهِ وَ مَا مِنْ يَوْمٍ وَ لَا لَيْلَةٍ إِلَّا وَ الْمَلَائِكَةُ يَأْوُونَ إِلَى هَذَا الْمَسْجِدِ يَعْبُدُونَ اللَّهَ فِيهِ يَا بَا مُحَمَّدٍ أَمَا إِنِّي لَوْ كُنْتُ بِالْقُرْبِ مِنْكُمْ مَا صَلَّيْتُ صَلَاةً إِلَّا فِيهِ ثُمَّ إِذَا قَامَ قَائِمُنَا انْتَقَمَ اللَّهُ لِرَسُولِهِ وَ لَنَا أَجْمَعِين‏«»[5]

از ابو بصير روايت شده كه گفت: حضرت صادق 7 بمن فرمود: اى ابو محمد! گويا من فرود آمدن قائم را با افراد و بستگانش در مسجد سهله مى‏بينم. عرض كردم: مسجد سهله اقامت‏گاه اوست؟ فرمود: آرى، مسجد سهله جايگاه ادريس و ابراهيم خليل الرحمن بوده. خداوند هيچ پيغمبرى را مبعوث نكرد جز اينكه در اين مسجد نماز گزارد و هم محل سكونت خضر در آن مسجد است. کسی که در مسجد سهله اقامت کند، مانند کسی است که در خیمه و چادر رسول اکرم9  اقامت کرده است. هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه دلش هوای مسجد سهله را دارد.[6] شب و روز ملائکه به این مسجد نزول می کنند. اگر در نزدیک شما بودم همه نمازهایم را در مسجد سهله می خواندم. وقتى قائم ما قيام كرد خداوند بوسيله او انتقام پيغمبرش و ما را از دشمنان ما مي‌گيرد.

.

منابع روایت

.

  • · قصص الانبیاء از قطب الدین راوندی (573ق)، (ص 80، ح 63)
  • · بحارالانوار از قصص نقل می کند که تتمه ای هم دارد (ج 52 ص 17)، و در چند جای دیگر هم از بحارالانوار، این روایت را ذکر می کند.( ج52،صص376 و 81) و (ج 100، صص 435 و436)
  • · معجم الاحادیث المهدی، گروهی از محققین معاصر (ج 5، ص242)

.

مفاد روایت

.

از این روایت، چه استفاه می شود؟ همان تقسیم بندی مرحوم تستری (گاهی سخن از داشتن فرزند در دوران غیبت است که ثابت نشده است و گاهی داشتن فرزند در دوران ظهور است که روایات متعارض است ) و فرمايش ايشان قابل تطبیق بر این روایت است.

.

این روایت – اگر تصرف در ظاهر آن نکنیم –  می گوید: در هنگام ظهور، حضرت فرزند و عیال دارد ولی این مطلب، ادعای فاضل معاصر را که بعد از امام، حکومت دست اولاد آن حضرت است، ثابت نمی‌کند.

.

.

  وَ آخِرُ دَعْوانا أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمين

.

———————————————————————————————————————————————



[1]. « السلام علیک و علی ضجیعیک آدم ونوح» قبر حضرت آدم و حضرت نوح8 در همان محل مرقد مقدس حضرت علی ابن ابی طالب 7 است.در وادی السلام هم، قبر حضرت هود و حضرت صالح8 است.

 ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 30. [2]

[3]. الكافي، ج‏1، ص: 537 (الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِي خَدِيجَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْقَائِمِ فَقَالَ كُلُّنَا قَائِمٌ بِأَمْرِ اللَّهِ وَاحِدٌ بَعْدَ وَاحِدٍ حَتَّى يَجِي‏ءَ صَاحِبُ السَّيْفِ فَإِذَا جَاءَ صَاحِبُ السَّيْفِ جَاءَ بِأَمْرٍ غَيْرِ الَّذِي كَان)

[4]. کلینی، کافی، ج3،ص495

 

[5]. شیخ مفید، المزار، ص134، بحارالانوار ج 52، ص317

[6]. این یک علامت است. اگر خواستید اهل ایمان را بشناسید، ببیند علاقه آنان نسبت به مسجد سهله یا نسبت به قم چگونه است؟ روایت داریم که دلهای مؤمنین متمایل به قم است. محل استراحت و محل احساس ارامش و امنیت مؤمنین قم است. اینها علامات است.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *