بسم الله الرحمن الرحیم ـ الحمد لله رب العالمین وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین سیما امام زماننا روحی وارواح من سواه لتراب مقدمه الفداء
مقدمه
سالروز ولادت بضعه الرسول فاطمه البتول را به محضر امام زمان و شما خدمتگزاران و سربازان امام زمان تبریک عرض کرده و امیدوارم مورد رضایت حضرت فاطمه(س) قرار بگیرید و در هیچ لحظه ای از عمرتان مورد غضب او نباشید. چون رضایت او رضایت خدا و غضب او غضب خداست.
بحث ما بررسی روایات در زمینه قیام قبل از ظهور امام زمان است.روایت« کُلُّ رَایَهٍ تُرْفَعُ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ فَصَاحِبُهَا طَاغُوتٌ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل»، بررسی سندی و دلالی شد و سپس از قیام هایی سخن به میان آمد که قبل از ظهور بوده و مورد تایید قرار گرفته است. در جلسه قبل، مقداری راجع به قیام مختار صحبت کردیم و اکنون باقی مطالب را بیان می‌کنیم.
قیام مختار
به نظر بنده با مراجعه به کتب مخالفین و دگراندیشان و همچنین تعبیرات ناشایست و مواضع تندی که در برابر مختار مطرح شده است،می توان گفت که چنین مواضعی، یکی از دلایل اعتبار مختار نزد ما است. طبق تتبعی که من داشتم، ندیدم که حتی یکی از دگراندیشان، سخنی از او به میان بیاورد و الفاظ رکیک و حملات شدید، پسوند حرفهایش نشود. از اینها می‌توان فهمید که او مورد تهمت جریان اموی مورد تأیید اهل بیت بوده است. این نکته را مرحوم ابن نما در کتاب خودشان، متذکر شده‌اند. حملات تبلیغی، برای این است که سیاه نمایی کنند و چهره را مشوش نشان دهند. آقای ابن نما حملات طرف مقابل را به تبلیغات و جوسازی امویین علیه امیرالمومنین، تشبیه می‌کند.این مسأله، یک جریان است و من در شگفتم که چرا برخی آگاه نیستند.
استاد بزرگوارم، حضرت آیت الله وحید خراسانی در بحث اصول – که آیا نهی در عبادت مفسد هست یا نه- بحث صوم عاشورا [۱]را مطرح کردند و فرمودند که هریک از کتابهای حدیث و فقه آنها را باز کردیم، دیدیم صوم عاشورا، شعار اینها شده است. از خود همین استفاده می‌کنیم که این مسئله ای است که مورد تایید ما نمی‌باشد.حالا شما هم بیایید نسبت به مختار تحقیق کنید. هرکس از مخالفین، سخنی از مختار بر زبان جاری می‌کند، در همان سطر اول به او توهین می‌کند و تا پایان دست بردار نیست.فریادی که باید سر قاتلین امام حسین بکشند سر مختار منتقم می‌کشند، گویا که مختار قاتل است. نگاه کنید که در مورد شمر چگونه او را تبرئه می‌کنند و یا نسبت به عمر سعد می‌گویند:. ثقه! حرف این است که مختار در خط آنها نبوده چون سه تا خط که نیست. دو خط است: حزب الله است و حزب الشیطان. مختار جزء معصومین نیست ولی شخصیت مورد تاییدی است. من هر وقت کنار مزار مختار شهید می‌روم به او می‌گویم: دست مریزاد و احسنت. ولی گله ام این است که چرا کمی احتیاط کردی. باید همه اینها را درو می‌کردی چنین بیانی از روی تعصب نیست و استدلال دارد و بنده به مقدار اقتضای درس در حد نقض می‌خواهم اینها را مطرح کنم.
کلام ابن نما در مورد مختار
در جلسه قبل، مقداری از کلام ابن نما را در مورد جریان مختار ذکر کردیم و اکنون باقی آن را عرض می‌کنیم. «قال جعفر بن نما مصنف هذا الثأر اعلم أن کثیرا من العلماء لا یحصل لهم التوفیق بفطنه توقفهم على معانی الألفاظ و لا رویه تنقلهم من رقده الغفله إلى الاستیقاظ و لو تدبروا أقوال الأئمه فی مدح المختار لعلموا أنه من السابقین المجاهدین الذین مدحهم الله تعالى جل جلاله فی کتابه المبین و دعاء زین العابدین ع للمختار دلیل واضح و برهان لائح على أنه عنده من المصطفین الأخیار و لو کان على غیر الطریقه المشکوره و یعلم أنه مخالف له فی اعتقاده لما کان یدعو له دعاء لا یستجاب و یقول فیه قولا لا یستطاب و کان دعاؤه ع له عبثا و الإمام منزه عن ذلک و قد أسلفنا من أقوال الأئمه فی مطاوی الکتاب تکرار مدحهم له و نهیهم عن ذمه ما فیه غنیه لذوی الأبصار و بغیه لذوی الاعتبار و إنما أعداؤه عملوا له مثالب لیباعدوه من قلوب الشیعه کما عمل أعداء أمیر المؤمنین ع له مساوی و هلک بها کثیر ممن حاد عن محبته و حال عن طاعته»[۲]
ابن نما می‌گوید: که بسیاری از علماء توفیق دقت بر معانی الفاظ را ندارند و سیر حرکتی آنها از غفلت بسوی بیداری نمی‌باشد. پس اگر در اقوال ائمه طاهرین در مدح مختار تدبر نمایند، هرآینه می‌دانند که مختار از مجاهدینی است که خداوند آنها را در کتابش، ستوده است و همچنین دعای امام سجاد برای مختار، دلیل روشن و برهان محکمی است که مختار جزء برگزیدگان است. و اگر مسیر مختار، ناحق بود و امام می‌دانست که او مشکل اعتقادی دارد، برای او دعا نمی‌کرد زیرا مستجاب نمی‌شد و دعای امام هم، بیهوده بود. در حالیکه امام منزه از چنین حالاتی می‌باشد. و ما بارها اقوال ائمه را در جاهای مختلف کتاب نقل کردیم که مختار را مدح کرده و از مذمت او نهی می‌نمودند و این نقل قول‌ها برای صاحبان بصیرت کفایت می‌کند.همانا دشمنان مختار، برای او جوسازی کرده‌اند [ و دروغ هایی را به مختار از زبان ائمه نسبت داده اند][۳] تا قلوب شیعیان را از او دور سازند، همانگونه که دشمنان امیرالمومنین بر علیه او، جوسازی کرده و دروغ و تهمت های زیادی را به آن حضرت، نسبت دادند و بوسیله همین جعلیات، بسیاری از محبین وی – به جهت دوری از حضرت و اطاعت نکردن او – به هلاکت رسیدند.
بیان علامه امینی در مورد شخصیت مختار
علامه امینی در کتاب شریف الغدیر در مورد مختار می‌فرماید:
«و من عطف على التاریخ و الحدیث و علم الرجال نظرهً تشفعها بصیره نفّاذه، علم أنَّ المختار فی الطلیعه من رجالات الدین و الهدى و الإخلاص، و أنَّ نهضته الکریمه لم تکن إلّا لإقامه العدل باستئصال شأفه الملحدین، و اجتیاح جذوم الظلم الأموی، و أنَّه بمنتزح من المذهب الکیسانی، و أنَّ کل ما نَبزوهُ من قذائف و طامّات لا مُقیلَ لها من مستوى الحقیقه و الصدق، و لذلک ترحّم علیه الأئمّه الهداه سادتنا، السجّاد و الباقر و الصادق-صلوات اللَّه علیهم-، و بالغ فی الثناء علیه الإمام الباقر علیه السلام، و لم یزل مشکوراً عند أهل البیت الطاهر هو و أعماله»
کسی که نگاه ژرف و دقیقی به تاریخ و حدیث و علم رجال بیندازد، می‌فهمد که مختار سرآمد مردان مومن و مخلص است و قیام با کرامتش برای اقامه عدل با ریشه کن کردن ملحدین و دفع ظلم امویین، همراه بود. مذهب مختار، کیسانی نبود [ مذهب کیسانی بعد از رحلت محمد حنفیه، مطرح شد و مختار قبل از محمد حنفیه، به شهادت رسید] و هر تهمت و نسبت قبیحی به مختار از حقیقت دور است. به همین جهت، ائمه معصومین – امامان سجاد و باقر و صادق – او را مدح نموده‌اند و بیشتر از همه، امام باقر، او را ستوده است.مختار و قیام او همیشه نزد ائمه، قابل تقدیر بود.
«و قد أکبره و نزّهَهُ العلماء الأعلام منهم ۱: سیِّدنا جمال الدین بن طاووس فی رجاله، و آیه اللَّه العلّامه فی الخلاصه، و ابن داود فی الرجال، و الفقیه ابن نما فیما أفرد فیه من رسالته المسماه بذَوب النضار، و المحقِّق الأردبیلی فی حدیقه الشیعه، و صاحب المعالم فی التحریر الطاووسی، و القاضی نور اللَّه المرعشی فی المجالس. و قد دافع عنه الشیخ أبو علیّ فی منتهى المقال، و غیرهم»
علمای ما هم، مختار را بزرگ دانسته و او را مدح نموده اند: که از جمله: ابن طاووس در رجالش و…
«و قد بلغ من إکبار السلف له أنَّ شیخنا الشهید الأوّل ذکر فی مزاره زیارهً تُخَصُّ به، و یُزار بها، و فیها الشهاده الصریحه بصلاحه و نصحه فی الولایه و إخلاصه فی طاعه اللَّه و محبّه الإمام زین العابدین، و رضا رسول اللَّه و أمیر المؤمنین- صلوات اللَّه علیهما و آلهما- عنه، و أنَّه بذل نفسه فی رضا الأئمّه و نصره العتره الطاهره و الأخذ بثأرهم»
و بزرگان ما مثل شهید اول، برای مختار زیارت نامه نوشته‌اند که بوسیله آن زیارت می‌شود. زیارتنامه اش حکایت از اخلاص و ولایتمداری ایشان است. او محبت ائمه طاهرین را در قلب داشته است و جان خودش را در راه رضایت ائمه طاهرین و نصرت و خونخواهی آن ها، نثار کرده است.
«و الزیاره هذه توجد فی کتاب مُراد المُرید، و هو ترجمه مزار الشهید للشیخ علیّ ابن الحسین الحائری، و صحّحها الشیخ نظام الدین الساوجی مؤلِّف نظام الأقوال، و یظهر منها أنَّ قبر المختار فی ذلک العصر المتقادم کان من جمله المزارات المشهوره عند الشیعه، و کانت علیه قُبّهٌ معروفهٌ کما فی رحله ابن بطوطه ۲( ١ / ١٣٨ ) »
زیارت مختار در کتاب مراد المرید که ترجمه مزار شهید شیخ علیّ بن حسین حائری است، آمده است و مولف کتاب نظام الاقوال، آن را تصحیح نموده است. لذا از این موارد بر می‌آید که قبر مختار در زمان های گذشته هم، از مزار های مشهور نزد شیعه بوده و بر قبرش قبه معروفی بوده است، همانگونه که ابن بطوطه هم، آن را نقل کرده است.
«و لقد تصدّى لتدوین أخبار المختار و سیرته و فتوحه و معتقداته و أعماله جماعهٌ من الأعلام، فمنهم: ۱ – أبو مخنف لوط بن یحیى الأَزدی: المتوفّى (١۵٧)، له کتاب أخذ الثار فی المختار…. ٢١ – الشیخ میرزا محمد علیّ الأوردبادی له سبی »[۴]
به تحقیق برای تدوین اخبار مختار و سیره و فتوحات و اعتقادات و اعمال او، جماعتی از بزرگان در این مورد کتاب نوشته‌اند. علامه امینی، نام ۲۱ نفر از بزرگان را به همراه تألیفات شان، ذکر می‌کند که اخرین آنها مرحوم اوردبادی می‌باشد. [خدا رحمت کند مرحوم اوردبادی، چه مرد بزرگواری بود.اصلا اهل هوا نبود و با خدا معامله کرده بود. زندگی اش را وقف اهل بیت کرده بود کتاب را تحقیق و ویرایش کرد ولی، حاضر نبود اسمش، پشت کتاب بخورد. در کتابش ۶۰ بیت در رابطه با مختار شهید امده است]
*چرا بعضی نسبت به مختار دید خوبی ندارند. آیا مسلمان باید یک گوشه بنشیند و دست روی دست بگذارد مثل خواجه ریبع و به امیرالمومنین بگوید من نمی‌فهمم جنگهای تو برای چیست، لذا مرا به مرز بفرست و یا داخل قبر به چله بنشیند و وقتی بشنود امام حسین(ع) شهید شده است، بگوید: لعن الله قاتله و بعد پشیمان بشود! این می‌شود زاهد! اما اگر شخصی، در دهان شیر برود و جگرش را بیرون بکشد و دمار از روزگار ظالمین درآورد، آدم خوبی نیست! من نمی‌دانم بعضی طبق چه ضابطه ای حکم می‌کنند؟!
بیان ذهبی در مورد مختار
«المختار بن أبی عبید الثقفی الکذاب…ونشأ المختار، فکان من کبراء ثقیف، وذوی الرأی، والفصاحه، والشجاعه، والدهاء، وقله الدین، وقد قال النبی صلى الله علیه وسلم: ” یکون فی ثقیف کذاب ومبیر فکان الکذاب هذا، ادعى أن الوحی یأتیه، وأنه یعلم الغیب، وکان المبیر الحجاج، قبحهما الله»[۵]
ذهبی همان اول درمورد مختار می‌گوید: کذاب است. از بزرگان طایفه اش بود. نظریه پرداز و فصیح و شجاع و زیرک بود. او در دینش ضعیف بود.از پیامبر روایت شده است که در ثقیف، کذاب و کشنده ای است و کذاب، همین مختار است که ادعا کرد، وحی بر او نازل می‌شود و از غیب باخبر است.
بیان تنقیح المقال در مورد مختار
آقای مامقانی با اینکه مقداری در مختار، تامل دارد و ایشان را جزء حسان – نه ثقات – می‌داند، می‌گوید:
« لا اشکال فی اسلامه بل فی کونه امامی المذهب بل الظاهر اتفاق الخاصه و العامه علیه. بل الحق انه کان یقول بامامه الامام السجاد. فتخلص من جمیع ما ذکرنا ان رجل امامی المذهب فان سلطنته برخصه الامام و ان وثاقته غیر ثابه نعم هو ممدوح مدحاً مدرجاً له فی الحسان»[۶]
شکی در شیعی بودن مختار وجود ندارد و این مسأله، مورد اتفاق شیعه و سنی است. و حق این است که گفته شود، مختار پیرو امام سجاد بود. پس خلاصه کلام این است که مختار شیعی است و کارها و قیامش، به اذن امام بوده است، گرچه وثاقتش، ثابت نیست. [ نمی‌گوید ثقه نیست. می‌گوید برای ما ثابت نیست، اینقدر ممدوح هست که جزء حسان باشد.]
وَ آخِرُ دَعْوانا أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمین
[۱]. نظر حقیر این است که روزه گرفتن در روز عاشورا، خلاف شرع است.
[۲]. مجلسی، بحار الأنوار، ج۴۵، ص: ۳۸۷
[۳]. دشمنان گاهی به زبان ائمه، حدیث جعل می‌کردند. اگر از بحث دور نمی‌شدم دهها نمونه را می‌آوردم.همین روایت میمون ابن عبدالله (بحارالانوار،ج۴۷،۳۵۴)برای نمونه کفایت می کند. گروهی خدمت امام صادق رسیدند و گفتند که احادیثی از جعفر بن محمد شنیده ایم [ که همه آنها دروغ بود و امام آن را نفرموده بود] حضرت صادق فرمود: اگر آن مردى که از او حدیث نقل میکنى خودش را ببینى بتو بگوید این حدیثها که از من نقل کرده‌اند دروغ است و من از آن حدیثها خبر ندارم و بکسى چنین نگفتهام آیا او را تصدیق میکنى؟ گفت: نه فرمود: چرا؟ گفت: زیرا اشخاصى این حدیثها را از قول او نقل کرده‌اند که اگر شهادت بدهند به آزادى مردى از بردگى و بندگى، قبول مىشود (روایت را ببینید)
[۴]. امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۸۸
[۵]. ذهبی، سیر اعلام النبلاء،ج۳،ص ۵۳۹
[۶]. مامقانی، تنقیح المقال، ج ۳، ص ۲۰۶، چاپ سنگی.
.
.
.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.