تذکر: در پاسخ به این شبهه تنها منابع اهل سنت استفاده شده است.
.
شبهه
چرا حضرت علی «علیه السلام» اسامی سه تن از فرزندانشان را ابوبکر، عمر و عثمان گذاشتند؟
پاسخ
أ. «عمر» یکی از نام های رایج و متداول میان اعراب در صدر اسلام بوده و منحصر در عمر بن خطاب نبوده است. با مراجعه به کتاب های رجال و تراجم به این مطلب پی خواهیم برد چنانکه ابن حجر عسقلانی شافعی نام 22 نفر از صحابه پیامبر اکرم را که عمر نام داشته اند، ذکر می کند که عمر بن ابی سلمه مخزومی (ربیب پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» و یکی از یاران خوب و باوفای حضرت علی «علیه السلام») یکی از این صحابه می باشد.
ب. براساس مستندات و مدارک موجود، حضرت علی «علیه السلام» در نامگذاری این فرزند خود هیچ دخالتی نداشته و عمر بن خطاب با توجه به موقعیت و مقامی که در اختیار داشته در نامگذاری این فرزند حضرت علی «علیه السلام» دخالت کرده و او را به نام خودش «عمر» نامیده است. احمد بن یحیی بلاذری متوفای 279 هجری قمری در این باره می نویسد:
عمر بن خطاب فرزند علی را عمر نامید. [1]
تاریخ از دخالت ها و فضولی های جناب خلیفه دوم نمونه ها و موارد دیگری را نیز ثبت کرده است.
احمد بن یحیی بلاذری درباره عبدالله بن قیس بن نقب می نویسد:
اسم قبلی عبدالله بن قیس بن نقب «خیاط» بود. عمر بن خطاب نام او را به «عبدالله» تغییر داد. [2]
ابن اثیر جزری شافعی متوفای 630 هجری قمری در شرح حال عبدالرحمن بن حارث مخزومی به مورد دیگری از فضولی های جناب خلیفه دوم اشاره کرده و می نویسد:
عبدالرحمن بن حارث در دامان عمر بن خطاب بزرگ شد. اسم قبلی عبدالرحمن «ابراهیم» بود. عمر بن خطاب اسم او را تغییر داده و نام «عبدالرحمن» را برای او انتخاب کرد. [3]
ابن سعد بصری متوفای 230 هجری قمری به مورد دیگری از دخالت های خلیفه دوم در این قلمرو اشاره کرده و می نویسد:
اسم پدر مسروق «اجدع» بود. عمر بن خطاب اسم او را تغییر داد و نام «عبدالرحمن» را برای او برگزید. [4]
ابن قتیبه دینوری درباره هرمزان می نویسد: هنگامی که هرمزان اسلام آورد عمر بن خطاب اسم او را تغییر داد و نام «عرفطه» را برای او برگزید. [5]
متقی هندی مورد دیگری از دخالت های بی جای خلیفه دوم را اینگونه بیان می کند:
عمر بن خطاب نام «طحیل بن رباح» برادر «بلال بن رباح» را به «خالد بن رباح» تغییر داد. [6]
ابن سعد و ابن حجر عسقلانی شافعی به مورد دیگری از تغییر نام ها توسط خلیفه دوم اشاره کرده و می نویسند:
نام قبلی «کثیر بن صلت» «قلیل بن صلت» بود. عمر بن خطاب نام او را تغییر داده و به جای «قلیل» او را «کثیر» نامید. [7]
حال با توجه به مطالب ذکر شده و با در نظر گرفتن این مطلب که حضرت امیر «علیه السلام» در نامگذاری فرزندشان به نام «عمر» هیچ دخالتی نداشته و این نام از سوی خلیفه و حاکم بداخلاق و خشن وقت انتخاب شده است، آیا باز هم این نامگذاری دلیل وجود روابط صمیمانه میان حضرت علی «علیه السلام» و عمر بن خطاب است؟
سؤالی که شاید ذهن برخی خوانندگان عزیز را آزار دهد، این است که: چرا حضرت علی «علیه السلام» با این کار خلیفه مقابله نکرده اند؟
در پاسخ به این سؤال نیز باید گفت: رفتارشناسی خلیفه دوم نشان می دهد که عمر بن خطاب فردی خشن، بداخلاق و تندخو بود و صحابه از مخالفت با اعمال و رفتار او امتناع می ورزیدند. صدور فرمان ترور و کشتن سعد بن عباده به دلیل بیعت نکردن با ابوبکر، زدن خواهر و داماد خود، زدن اقوام خالد بن ولید، زدن جارود عامری بزرگ و رئیس قبیله ربیعه، زدن ابی بن کعب بزرگ انصار و آتش زدن قصر سعد بن ابی وقاص یکی از عشره مبشره، نمونه هایی از برخورد و رفتار خشن و تند عمر بن خطاب با صحابه پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» می باشد. [8]
رفتار خشن و تند عمر بن خطاب با صحابه و عموم مسلمانان آنقدر مشهور و معروف است که در تاریخ چنین معروف شده است که شلاق عمر بن خطاب از شمشیر حجاج بن یوسف ثقفی خطرناکتر و ترسناکتر بود. [9]
علاوه بر رفتار خشن و اخلاق تند عمر بن خطاب، شاید مصالح دیگری نیز وجود داشته است که حضرت علی «علیه السلام» به خاطر رعایت آن مصالح با این کار خلیفه دوم مخالفت نکرده است و شاید آن حضرت مخالفت کرده اند ولی تاریخ آن را ثبت نکرده و یا اینکه ما بی اطلاع هستیم و محتمل است که نام فرزند حضرت علی «علیه السلام» عمرو بن علی باشد نه عُمر.
یکی دیگر از فرزندان حضرت علی «علیه السلام» که با نام یکی از خلفا مشابهت دارد، عثمان بن علی می باشد. درباره همنامی این فرزند حضرت علی «علیه السلام» با نام خلیفه سوم (عثمان) باید گفت:
أ. با مراجعه به کتاب های تراجم و رجال و انساب مشاهده خواهیم کرد که عثمان نیز یکی از نام های متداول و رایج میان اعراب است. ابن حجر عسقلانی شافعی در کتاب معروف خود «الاصابة فی تمییز الصحابة» که درباره صحابه پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» و شرح حال آنان نوشته است، نام 26 نفر از صحابه پیامبر را که عثمان نام داشته اند، ذکر کرده است.
ب. مستندات و مدارک معتبر تاریخی نشان می دهد که حضرت علی «علیه السلام» فرزندشان را به نام عثمان بن مظعون صحابی معروف و مشهور پیامبر نامیده است و هیچ ارتباطی میان نامگذاری این فرزند حضرت علی «علیه السلام» به نام «عثمان» با خلیفه سوم «عثمان بن عفان» وجود ندارد.
ابوالفرج اصفهانی به نقل از حضرت علی «علیه السلام» می نویسد: فرزندم را به نام برادرم عثمان بن مظعون، عثمان می نامم. [10]
ابوالحسن محمد بن ابی جعفر عبیدلی درباره مجاهدان جنگ بدر می نویسد:
یکی از کسانی که در جنگ بدر حضور داشت، عثمان بن مظعون است که حضرت علی «علیه السلام» فرزندش را به خاطر نام او، عثمان گذاشت. [11]
مورّخین یکی دیگر از فرزندان حضرت علی «علیه السلام» را «ابوبکر بن علی» معرفی کرده اند. ابوبکر کنیه این فرزند حضرت علی «علیه السلام» می باشد و در نام ایشان میان مورخین اختلاف است. برخی نام او را «عبدالله» و عده ای «محمّد» معرفی کرده و در برخی منابع «عبدالرحمن» معرفی شده است. عده ای نیز همچون ابوالفرج اصفهانی از نام ایشان اظهار بی اطلاعی کرده و نامی را برای ایشان ذکر نکرده اند. [12]
در مورد این تشابه اسمی نیز باید گفت:
أ. ابوبکر نام فرزند حضرت علی «علیه السلام» نبوده، بلکه کنیه فرزند آن حضرت است و براساس رسومات و عادات اعراب، کنیه ها به مناسبت های مختلف و از طرف افراد دیگری غیر از پدر و مادر نیز انتخاب می شوند.
ب. کنیه «ابوبکر» یکی از کنیه های معروف و مشهور میان اعراب است و در صدر اسلام نیز افراد دیگری با این کنیه وجود داشته اند و هیچ مستند و دلیل نداریم که حضرت علی «علیه السلام» به خاطر کنیه خلیفه اول، این کنیه را برای فرزندشان انتخاب کرده باشند.
ج. ابوبکر کنیه خلیفه اول است و نام او عبدالله است. اگر حضرت علی «علیه السلام» قصد داشتند روابط صمیمانه خود با خلیفه اول را به دیگران اثبات کنند، باید نام فرزندش را عبدالله می گذاشت نه ابوبکر.
بنابراین حتی بدون درنظر گرفتن مستندات و مدارکی که از وجود روابط سرد میان حضرت علی «علیه السلام» و ابوبکر حکایت می کند، این تشابه اسمی نیز هیچ دلیلی بر وجود روابط صمیمانه و دوستانه میان حضرت علی «علیه السلام» و ابوبکر نیست.
اگر همنامی فرزندان حضرت علی «علیه السلام» با اسامی خلفا نشان از وجود روابط صمیمانه و خوب دارد! چرا این رابطه یک طرفه است؟ و چرا خلفا اسامی فرزندانشان را «علی» «حسن» و «حسین» نگذاشته اند؟
در میان اسامی اصحاب و یاران ائمه «علیهم السلام» اسم هایی همچون یزید، معاویه، عبدالملک، عمرو و … وجود داشته است، آیا اسامی این افراد به خاطر علاقه به یزید، عمرو بن عاص و سایر خلفای اموی و مروانی انتخاب شده است؟
نکته دیگری که در پاسخ به این شبهه نباید مورد غفلت واقع شود این است که تنفر و نفرت از افراد معمولاً به تدریج و به مرور زمان به اسامی آنها سرایت می کند. نفرتی که شیعیان و پیروان اهل بیت «علیهم السلام» از ابوبکر، عمر، عثمان و سایر ظالمان و غاصبان در دل دارند به تدریج به اوج خود رسیده و امروزه شیعیان و پیروان اهل بیت «علیهم السلام» علاوه بر تنفر از این افراد، حتی از اسامی و نامهای آنان نیز نفرت دارند.
[1]) «و کان عمر بن خطاب سمی عمر بن علی باسمه». أنساب الاشراف، ج 2، ص 192، ولده و تعدادهم و أسمائهم.
[2]) «و من بنی نقب: عبدالله بن قیس بن نقب و کان اسمه خیاط، فسماه عمر بن الخطاب عبدالله». أنساب الاشراف، ج 13، ص 33. نسب بنی عمرو بن تیم
[3]) «و نشا عبدالرحمن فی حجر عمر و کان اسمه ابراهیم، فغیر عمر اسمه لما غیر أسماء من تسمی بالانبیاء و سماء عبدالرحمن». أسد الغابه فی معرفة الصحابة، ج 3، ص 284، شرح حال عبدالرحمن بن حارث.
[4]) «کان اسم أبی مسروق الأجدع، فسماه عمر عبدالرحمن». الطبقات الکبری، ج 6، ص 76، شرح حال مسروق بن الاجدع.
[5]) «لما أسلم الهرمزان سماه عمر بن الخطاب عرفطة». المعارف، ص 421، نوادر فی المعارف.
[6]) «فقال: من أنت؟ قال: أنا طحیل بن رباح. قال: بل أنت خالد بن رباح». کنزالعمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج 9، ص 573، ح 27479.
[7]) «کان اسم کثیر بن الصلت قلیلاً، فسماه عمر کثیرا!». الاصابة فی تمییز الصحابة، ج 5، ص 472. شرح حال کثیر بن صلت، ش 7494 و الطبقات الکبری، ج 5، ص 14، شرح حال کثیر بن صلت.
[8]) أنساب الاشراف، ج 2، ص 263 و ص 272. أمر السقیفه، العقد الفرید، ج 4، ص 260؛ الطبقات الکبری، ج 3، ص 267 و ج 5، ص 62؛ المصنف عبدالرزاق، ج 3، ص 557، کتاب الجنائز، باب الصبر و البکاء، ح 6681؛ تاریخ المدینه، ج 2، ص 690؛ المصنف بان ابی شیبه، ج 6، ص 213، کتاب الادب، باب 153، ح 3.
[9]) «درّة عمر أهیب من سیف الحجاج» و «کانت درته أهیب من سیوف الملوک». الطبقات الکبری، ج 3، ص 282. ذکر استخلاف عمر و أنساب الاشراف، ج 10، ص 322، الادارة زمن عمر؛ ربیع الابرار، ج 3، ص 13، باب العز و الشرف؛ شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 181، طرف من أخبار عمر بن الخطاب و ج 12. ص 75. نکت من کلام عمر و سیرته و أخلاقه.
[10]) «انما سمیته باسم اخی عثمان بن مظعون». مقاتل الطالبین، ص 55، عثمان بن علی.
[11]) «منهم عثمان بن مظعون الذی سمی أمیرالمومنین علی بن أبی طالب ابنه باسمه». تهذیب الانساب، ص 27.
[12]) مقاتل الطالبین، ص 56.
منبع: پاسخ به چند شبهه فاطمی؛ حضرت استاد نجم الدین طبسی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.