بی‌تردید کربلا عیاری بود برای آنها که ماندن بر سر سجاده‌هایشان و ساختن دنیا را بر آبادانی آخرت در هم مسیری با نوه پیامبر (ص) ترجیح دادند و نیز گواهی زنده که حتی قلب کویر می‌تواند بذرهایی را بارور کند که نمونه‌ای برای آن در تاریخ نتوان یافت.
.
از این رو، با آیت الله نجم الدین طبسی، استاد سطوح عالی حوزوی و مولف و پژوهشگر برجسته تاریخ اسلام درباره ریزشها و رویشهای کربلا به گفت و گو پرداخته‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.
.
.
کربلا آوردگاه حق و باطل است که هر کدام مدعیانی دارند و با انتخاب خود، در یکی از این جبهه‌ها قرار گرفته‌اند، از این رو درباره برخی شخصیتهای آن تعبیر به ریزشها و رویشهای عاشورایی شده است، لطفاً در این باره توضیح دهید.
.
حضرت سیدالشهدا(ع)، خود در سخنی مرتبط با امام زمان (عج) در آخرالزمان فرمودند: «عده‌ای ریزش می‌کنند و عده‌ای نیز رویش». عین همین مسأله ریزش و رویش در واقعه جانسوز کربلا هم رخ داد، یعنی عده‌ای حاضر نشدند جبهه حق را همراهی کنند، در حالی که امام (ع) را می‌شناختند و عده‌ای اگرچه در خطی دیگر بودند، به ایشان ملحق شدند.
در این میان پاره‌ای از توضیحات درباره شخصیتهایی همچون محمدبن حنفیه، عبدا… بن جعفر و عبدا… بن عباس ضرورت دارد؛ هر چند برخی اینها را جزو ریزشهای کربلا می‌دانند، اما به نظر من آنها اجل از آن هستند که جزو ریزشی‌ها و متخلفان قرار بگیرند.
.
.
چرا آنها در این مظان قرار گرفته‌اند و تاریخ در این باره چه گواهی می‌دهد؟
.
در ارتباط با محمد حنفیه روایاتی داریم که سیدالشهدا(ع) به ایشان فرمودند: «به مدینه برو و اخبار و اطلاعات را به من برسان و چیزی از تحرکات مدینه را بر من مخفی نکن!» یعنی وی عنصر اطلاعاتی از جانب امام (ع) بودند و این مسأله در «فتوح» اَعْثَم‌ِ کوفى، جلد پنج، صفحه ۲۰ تصریح شده است. علاوه بر این، وی دچار مشکل در دست بود و این مطلب را کامل در جلد سوم صفحه ۲۶۶ نقل می‌کند که او بیمار بود.
.
در ارتباط با عبدالله بن جعفر، علت نرفتن او به کربلا نابینایی‌اش بود و بر مریض حرج نیست و معاف است، از این رو، او فرزندانش را همراه امام (ع) فرستاد.
.
در رابطه با عبدا… بن عباس هم نمی‌توان او را جزو ریزشی‌ها دانست، زیرا او نیز مشکل بینایی داشت و بنابر روایت شیخ طوسی در «امالی»، صفحه ۳۱۴، وقتی شب بعد از شهادت سیدالشهدا(ع)، صدای شیون و گریه از منزل ام سلمه بلند شد، ابن عباس می‌گوید: به سمت خانه ام سلمه رفتم، در حالی که عصاکش دست مرا گرفته بود؛ این یعنی مشکل بینایی داشته است.
.
بنابراین، تعبیر ریزشی‌های کربلا درباره این افراد جایز نیست و در کتاب «الایام المکیه» در این باره مفصل سخن به میان آمده است.
.
.
پس ریزشی‌های کربلا و آنها که در محک کربلا، امام حسین (ع) را رها کرده و ایشان را تنها گذاشتند، چه کسانی بودند؟
.
بله، ریزشی‌هایی داشتیم که حضرت سیدالشهدا(ع) را دیدند، اما متأسفانه برای همراهی ایشان عذر و بهانه آوردند: مثل عبیدا.. بن حُرّ جُعفی که حتی امام (ع) برایش پیام فرستادند و او با کراهت پذیرفت نزد ایشان برود و وقتی هم ایشان را دید، گفت: من از کوفه بیرون نیامدم، مگر اینکه با شما ملاقات نکنم.
.
سیدالشهدا(ع) از او درخواست کمک کردند، اما وی سرباز زد و اجازه خواست اسب و سلاح خود را به سپاه حضرت (ع) دهد، امام (ع) ناراحت شدند و فرمودند: «من هرگز از گمراهان کمکی نمی‌خواهم، اما سعی کن از این سرزمین فاصله بگیری، زیرا هر کس صدای ما را بشنود و ما را یاری نکند، خداوند او را به جهنم داخل می‌کند.»
.
.
کربلا چهره‌هایی جاودانه را به تاریخ بشریت معرفی کرده است، رویشهای این واقعه چه کسانی بودند؟ لطفاً درباره آنها توضیح دهید.
.
بله، در مقابل ریزشها، در کربلا شاهد رویشهایی تاریخ ساز هستیم، مثل زهیربن قین که به گواه تاریخ اصلاً ارتباطی با ائمه (ع) نداشته و حتی او طرفدار عثمان معرفی شده است. اما به نقل تاریخ، سیدالشهدا(ع) برای او پیام دعوت می‌فرستند، زیرا کاروان آنها در مسیر مکه به کربلا تقریباً همسفر بود، اما زهیر سعی می‌کرد فاصله‌اش را با کاروان امام (ع) حفظ کند و حتی پس از دریافت دعوت امام (ع)، نمی‌خواست آن را اجابت کند که همسرش او را از رد دعوت نوه پیامبر (ص) نهی کرد و همان یک دیدار کافی بود تا او دعوت سیدالشهدا(ع) را لبیک بگوید تا جایی که برای در امان بودن همسرش از دست یزیدیان، او را طلاق داد.
.
علاوه بر این، از وقتی که سیدالشهدا(ع) پرچم مخالفت را با حکومت نامشروع یزید برافراشتند، افرادی از اکناف و اطراف به ایشان پیوستند هم در مکه، هم در مسیر و هم زمانی که به کربلا رسیدند.
.
در مکه که حضور ایشان ۱۲۵ روز طول کشید، عده‌ای از مدینه به ایشان ملحق شدند، اما متأسفانه از اهل مکه و قریش احدی به ایشان نپیوست و البته از قریش جز این انتظار نمی‌رفت، زیرا همین برخورد را با امیرالمومنین (ع) نیز در حرکت ایشان از حجاز به عراق کردند، به گونه‌ای که تنها پنج نفر ایشان را همراهی کردند که همگی از بستگان امیرمومنان (ع) بودند و محمدبن ابی بکر جزو آنها بود.
.
البته در مکه افراد دیگری به سیدالشهدا(ع) پیوستند که البته مکانی که از آن به امام (ع) ملحق شدند، ذکر نشده، اما تاریخ نامشان را برده است، همچون جناده بن کعب خزرجی، عبدالرحمن عبد ربه انصاری، عمار بن حصان طاعی و…
.
.
مردم کوفه خود دعوت کننده سیدالشهدا (ع) به عراق بودند، اما بعد راه را بر ایشان بستند، آیا از مردم کوفه هم رویشهایی در کربلا رخ داد؟
.
بله، اگرچه اهل کوفه که به نقل تاریخ بیشترین نامردمی‌ها و ستمها نسبت به امام حسین (ع) را روا داشتند، اما از این شهر یارانی مخلص به سیدالشهدا(ع) پیوستند و اکثر یاران باوفای ایشان یعنی بیش از ۶۰ نفر از کوفه بودند، مثل بریر بن خضیر همدانی از شیوخ قراء قرآن و اصحاب امیرالمومنین (ع)، عابس بن ابی شبیب شاکری از شجاعان و عبّاد عرب که در زیارت ناحیه مقدسه نام او آمده است، شوذب بن عبدا… همدانی شاکری، قیس بن مسهر صیداوی اسدی و حجاج بن مسروق جُعفی و… که علی رغم محاصره کوفه، خود را به سیدالشهدا(ع) رساندند.
.
.
آیا از عراق تنها حامیانی از کوفه به امام (ع) پیوستند یا دیگر شهر‌ها نیز با قیام نینوا همنوا شدند؟
.
جالب آنکه از بصره هم رویشهایی رخ داد، یعنی همان شهری که پس از جنگ جمل، جوی سنگین علیه اهل بیت (ع) در آن شکل گرفته بود، اما یاران و مدافعان غیور و جان بر کفی برای سیدالشهدا(ع) داشت و خانه یکی از زنان انقلابیون به نام ماریه دختر منقذ عبدیه محل تجمع حامیان امام (ع) بود و اخبار را مرتب پیگیری می‌کردند.
.
از بصره در همان تجمعات سری عده‌ای تصمیم گرفتند که خود را به امام (ع) برسانند که در این میان حکایت یزید بن ثبیط عبسقی جالب است که از بزرگان قوم خود محسوب می‌شد و اخبار مکه را پیگیری می‌کرد و همراه با دو پسرش عبدا… و عبیدا… و سه تن دیگر عازم مکه شد بدون آنکه هراسی از یزید و مأمورانش داشته باشند و در آنجا امام (ع) را ملاقات و سپس ایشان را همراهی کرد؛ امام (ع) در حقش دعا کردند، او همراه حضرت (ع) بود تا به شهادت رسید.
.
اما در نقطه مقابل، افرادی هستند که توفیق برایشان حاصل نشد، مثل مغیره بن نوفل هاشمی که در مسیر بیمار شد و به دستور امام (ع) بازگشت.
.
باید توجه داشت، امیرالمؤمنین (ع) فرموده‌اند: «حسین بن علی (ع) سرور شهیدان عالم است» با اینکه شهدای تاریخ بسیارند، چه در رکاب امیرالمؤمنین (ع) و پیامبر (ص) و حتی رکاب امام عصر (عج)، اما برای اصحاب ایشان بر سایر شهدا درجه‌ای بر‌تر است.
.
بنابراین کسانی بودند در رکاب حضرت امام حسین (ع) که ممکن است در زمین شناخته شده نباشند، اما در آسمانها شناخته شده‌اند. این همان رویشهایی است که از ازل نامشان ثبت شده و مقرر بود به این فیض مشرف شوند.
.
.
عوامل مؤثر بر ریزشهای عاشورایی چه بود؟
.
باید توجه داشت که تبلیغات؛ همنشینها و محیط تأثیرگذار است، در آن زمان جو علیه اهل بیت (ع) بود و بنی امیه طی ۲۰ سال شبیخون فرهنگی، افراد را مسخ و از معارف الهی دور کرده بود، از این رو، کسانی که نسبت به خدا، اسلام، قرآن و نبی مکرم (ص) تردید داشتند، قطعاً نسبت به فرزندان ایشان هم بی‌توجه بودند و این طور نبود که همه آنها موقعیت امام (ع) و مقام ایشان را درک کرده و بعد با ایشان جنگیده باشند؛ البته این به معنای تبرئه آنها نیست، اما باید به این علل نیز توجه داشت.
.
.
مگر نه اینکه گفته می‌شود، «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا»، پس امروز ما چگونه جزو رویشی‌ها باشیم نه ریزشی‌ها؟
.
امروز اگر می‌خواهیم کشورمان محفوظ بماند و توطئه‌های دشمن نقش بر آب شود، باید خط امام (ع) و هدفشان را مد نظر داشته باشیم و به نواب عام ائمه معصومین (ع)، یعنی مراجع معظم و فقها و رهبر معظم انقلاب گوش فرا دهیم.
.
به یاد داشته باشیم حضرت سیدالشهدا(ع) اخطار کردند که اگر امروز زیر بار حق نروید و از دینتان حمایت نکنید، فردا دیر است و مشکلاتتان چند برابر می‌شود و تاریخ نشان داد آنها که خطر حکومت یزید را جدی نگرفتند و کلام امام (ع) را درک نکردند، با حمله یزید به مدینه مواجه شدند که در جریان آن ۱۰ هزار نفر کشته شده و ناموس مردم مورد تعرض واقع شد، به گونه‌ای که سه روز نوامیس مسلمانان بر لشکریان یزید حلال شد که اینها نتیجه سهل انگاری‌هاست، اگرچه کار حکومت اموی تبرئه نمی‌شود، اما سهل انگاری و بی‌توجهی به سخن حق سیدالشهدا(ع)، این مصیبت را نازل کرد.
.
بنابراین، امروز هم باید گوش به فرمان مراجع و رهبری باشیم و اختلافات را کنار بگذاریم و به این فکر کنیم که آیا اختلافات آن قدر است که امنیت مرز‌ها و نوامیس را به خطر بیندازیم؟! قطعاً اختلاف سلیقه وجود دارد، اما نه آن قدر که امنیت را به خطر بیندازد و اگر کسی به این اختلافهای طبیعی بها دهد، نه تنها به کشور، بلکه به اهل بیت (ع) و اسلام ظلم کرده است.
.
.
مصاحبه از قدس
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.